تعدادی از کتابداران و کتاب‌فروشان در کابل، می‌گویند کمتر افراد جامعه به کتاب‌خوانی رو می‌آورند و میزان خرید ‌و فروش کتاب در سال‌های اخیر رو به کاهش است. با این حال، شماری از جوانان تلاش می‌کنند تا فرهنگ مطالعه را ترویج داده و از ریشه‌های فرهنگی این کشور پاسداری کنند.

«در مقابل پنج افغانی روزانه کتاب بخوانید» این شعار صفی‌الله‌خان فضلی، کتابداری در غرب کابل است. دلبستگی او به مطالعه سبب شده تا یک کتابخانه کوچک را با بیش از هزار جلد کتاب، شش ماه قبل راه‌اندازی کند و برای مشتری‌ها، کتاب‌های بیشتر را با هزینه ۱۵۰ افغانی، در یک ماه به کرایه دهد.

با این امید که این روش، کارساز باشد؛ اما به دلیل فقر در جامعه، چندان مؤثر نبود. به گفته‌ی او،  تعدادی از مراجعه‌کنندگان از جمله دختران که حس و انگیزه کتاب‌خوانی داشتند؛ اما توان پرداخت کرایه‌ی کتاب را ندرند.

او حالا مکان کوچکی را در کنار این کتابخانه، برای مطالعه‌ی رایگان اختصاص داده است و با فضای امن و آرامش از کتابخوان‌های همیشگی پذیرایی می‌کند.

انیسه(نام مستعار) که توان خرید و یا کرایه کتاب را ندارد؛ بیشتر روزها برای مطالعه در این کتابخانه می‌آید  و با احساس خوشحالی می‌گوید: "به گونه‌ی رایگان کتاب می‌گیرم و مطالعه می‌کنم و این بسیار خوب است و شرایط اقتصادی که ما داریم پول برای کتاب هزینه نمی‌توانیم."

در شرایط دشوار اقتصادی افغانستان، فرهنگ کرایه‌ی کتاب یکی از راه‌های دسترسی مردم به مطالعه است. با این حال، اکنون تأمین هزینه‌ی این شیوه نیز برای بسیاری از مردم سنگین شده است.

شهرام احمدی، دیگر کتاب‌فروش در غرب کابل، برای ترویج کتاب‌خوانی در سایه‌ی ناداری، فرصت کرایه‌ی کتاب را به جوانان که توان خرید کتاب ندارد ایجاد کرده است. او کتاب را به مشتریانش به امانت می‌دهد و با پرداخت ۱۵۰ افغانی در ماه، کتاب‌های مورد علاقه‌ی خود را مطالعه کرده و دوباره باز می‌گرداند.

کتاب و کتابخوانی که در جریان سال‌های اخیر کم‌رنگ‌تر شده است؛ اما جوانان نیز در تلاش هستند تا کتابخوانی را گسترش دهد.

شعبان اسکندری، جوانی که در پل‌سرخ شهر کابل، برای گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی یک کافه‌ی رایگان کتاب ایجاد کرده است؛ می‌خواهد فضای امنی برای جوانان بسازد تا در کنار نوشیدن چای و قهوه، به مطالعه نیز بپردازند.

او، می‌گوید سه ماه می‌شود این کافه فعالیت خود را آغاز کرده است؛ اما علاقه‌مندی و گردهم ‌آمدن جوانان برای کتابخوانی به او حس امیدواری می‌دهد تا گام‌های بیشتری را برای ترویج کتابخوانی در میان جوانان داشته باشد.

ممکن است این گام‌های کوچک؛ اما مؤثر بتوانند در زمینه‌ی تقویت فرهنگ و عادت مطالعه کمک کنند. با اینکه جوانان تلاش برای گسترش کتاب‌خوانی دارند، اما در عین‌حال، کتاب‌فروشان، بازار فروش کتاب ها را در پایین‌ترین سطح می‌دانند و بازار فروش کتاب برای آنان رضایت‌بخش نیست.

علی‌احمد نظری، کتاب‌فروش در کوته‌ی سنگی، می‌گوید که با توجه به تسهیلات ایجادشده در عرصه‌ی فن‌آوری، خرید آنلاین  کتاب نسبت به کتاب فزیکی بیشتر است و از طریق شبکه‌های اجتماعی سافت کتاب‌ها را به طور رایگان به دست می‌آورند.

محمد ‌شفیق که با گراچی تک‌چرخ در کوته‌ی سنگی کتاب‌فروشی می‌کند، بازار کتاب را نسبت به سال‌های قبل کم‌رنگ می‌بیند؛ "مردم پول ندارند؛ وگرنه علاقه‌مند زیاد هستند؛ بسیار مردم می‌بینند یک تعداد می‌خرند؛ اما یک تعداد زیاد پول ندارند که بخرند."

با توجه به کم‌رنگ‌شدن متقاضیان به کتاب‌فروشی‌ها و علاقه‌مندی به کتاب‌خوانی، در چند سال اخیر، وضعیت نامطلوب در عرصه‌ی رشد فرهنگی و کتاب‌خوانی در میان شهروندان وجود دارد.

هارون رسولی، شهروند ساکن کابل، می‌گوید که ارزش کتاب در میان جوانان کم بوده و دسترسی نسل جوان به اینترنت، فرهنگ کتاب‌خوانی در افغانستان را کم‌رنگ کرده است.

محمدیوسف، دانش‌آموز کلاس یازدهم، می‌گوید در کنار این‌که به مدرسه می‌رود؛ برای دست‌یابی به اندک‌ترین امکانات معیشتی و تأمین نیازهای اولیه‌ی خانواده‌اش ناچار کار می کند و از این جهت فرصت نمی‌یابد به مطالعه کتاب بپردازد.

کارشناسان، بر این باور هستند که این گام‌های کوچک اما مؤثر بتوانند در تقویت فرهنگ و عادت مطالعه کمک کنند.

شبانه نزهت‌ملیار، شاعر و نویسنده، برای ترویج فرهنگ مطالعه می‌گوید: "برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای جوانان درباره‌ی اهمیت مطالعه، برگزاری نمایشگاه‌های کتاب، استفاده از رسانه‌ها برای معرفی کتاب‌های مفید، تشویق نویسندگان به نوشتن کتاب‌ها برای نیاز جوانان، ایجاد فضای مناسب برای مطالعه در مکان‌های عمومی؛ می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد."

یونسکو نیز در ۱۹۹۵، ۲۳ اپریل را به عنوان روز جهانی کتاب نامگذاری کرده است تا به این مناسبت از کتاب و حق مؤلف بزرگداشت شود. فرهنگ افغانستان از جمله سنت کتاب‌خوانی، در طول سال‌های متمادی زیر سایه‌ی جنگ و ناپایداری‌های سیاسی قرار داشته است. هرچند جنگ در افغانستان پایان یافته است؛ اما تنگ‌دستی همچنان گلوی فرهنگ و اهل فرهنگ این سرزمین را می‌فشارد.

منبع: سلام وطندار

تاریخ: 3/2/1404

لینک:

https://swn.af/the-shadow-of-poverty-how-is-the-culture-of-reading-maintained/